एउटा सदाबहार तीज गीत- तीजको रहर….

एउटा सदाबहार तीज गीत- तीजको रहर….

-अशेष अधिकारी

निर्देशक प्रकाश थापा ‘कन्यादान’ फिल्मको तयारी गर्दै थिए। उनका छोरा विजय थापा गीतकार चेतन कार्कीकहाँ पुगे। र, तीनवटा गीत लेखिदिन अनुरोध गरे।

कार्कीले व्यंग्य गर्दै भने, ‘किन, किरण खरेलले लेखेन?’

गीतकार खरेल प्रकाश थापाको प्राथमिकतामा पर्थे। उनका अघिल्ला फिल्महरू ‘सिन्दुर’, ‘जीवनरेखा’, ‘सन्तान’ लगायतमा किरण खरेलले नै गीत लेखेका थिए।

कार्कीको जवाफ सुनेपछि विजयले भने, ‘होइन, किरण खरेलले नै गीत तपाईंलाई नै लेख्न लगाउनु भनेर पठाउनु भएको।’

कुरो के भने, ‘कन्यादान’ फिल्मका लागि तीज गीत लेख्नुपर्ने रहेछ। सधैंझैं निर्देशक थापाले खरेलला नै गीत लेख्न आग्रह गरेका थिए। उनले तीजमाथि लोकगीत लेख्न नसक्ने भन्दै कार्कीको नाम सिफारिस गरेछन्।

विजयले सबै खुलस्त पारेपछि कार्की गीत लेख्न राजी भए।

उनले निर्देशक थापाको चाहनाअनुसार ‘कन्यादान’का लागि ‘ढिकिच्याउँ ढिकिच्याउँ घरघर जाँतो’, बसुन्धरा भुसाल (नक्कली) तथा गोपालराज मैनाली (चंखे) माथि छायांकन गरिएको ‘नजाउ न मलाई छोडी च्यान्टे मायालु’ तथा ‘तीजको रहर आयो बरि लै’ गीत लेखिदिए। 'कन्यादान'का बाँकी गीत किरण खरेलले लेखे।

कार्कीका तीनवटै गीत ‘हिट’ मात्र भएनन्, गीतकारका रुपमा उनी स्थापित पनि भए।

कार्कीले यी गीत लेखेको ३१ वर्ष बितिसक्यो। आज पनि तीज बेला घन्किने गीतमध्ये सबैको मुखमा झुन्डिने यही हो।

हरेक वर्ष तीजमा आउने नयाँ गीतलाई उछिनेर ३१ वर्षदेखि आफ्नो एकछत्र लोकप्रियता जमाउँदै आएको यो गीत गण्डकी भाकामा आधारित छ। यसमा प्रयोग भएका शब्द धेरै उतैका छन्। जस्तो, गीतमा सैनी, दामली, आगुम, छिड्केरी, करकरे, दकस, बरी लै जस्ता शब्द प्रयोग भएका छन्। यीमध्ये ‘बरी लै’ फुँदा हो, जसलाई गण्डकी क्षेत्रमा ‘रहनी’ भनेर बुझिन्छ। त्यस्तै, सैनीको अर्थ मितिनी, दामलीको उमेर मिल्ने साथी, आगुमको अर्को साल, छिड्केरीको छट्केर, करकरेको करकर गर्ने र दकसको अर्थ संकोच हो। गीतमा ‘सोर’ भन्ने शब्द पनि प्रयोग भएको छ, जसको अर्थ हुन्छ, स्वर।

यो गीत सदाबहार ‘हिट’ हुनुका पछाडि यसको सरल भाका र मुखैमा झुन्डिने शब्दहरू हुन्। गीतमा चेलीहरूको माइतीप्रेम, घरायसी जीवनमा सासू, नन्द आमाजूले दिने पीडा, आफ्ना श्रीमानको दीर्घायु लगायत विषय समेटिएका छन्।

गीतको सुरुआतमा तीज आएको जनाउ दिँदै संगीहरूलाई स्वर मिलाएर गाउन र नाच्न भनिएको छ। टाढाटाढा गएका चेलीहरूको अर्को वर्ष भेट होला–नहोला थाहा नहुने वेदना पनि पोखिएको छ। करकरे सासू, नन्द, आमाजुले दिएका दुःख बिर्सेर नाच्न आग्रह गरिएको यो गीतमा श्रीमानको दीर्घायुको कामना व्यक्त गरिएको छ। नेपाली महिलाको भोगाइको सटिक चित्रण यो गीतमा पाइन्छ।

यो गीत चेतन कार्कीले लगभग आधा घन्टामै तयार पारेका थिए। 

गीत पाएपछि निर्देशक थापाले चेतनलाई सोधे, ‘तीजको गीतको ‘ट्युन’ कस्तो हुनुपर्छ?’

भारतमै लामो समय बिताएकाले प्रकाश नेपाली लोकलयसँग उस्तो परिचित थिएनन्, सायद। चेतनले गण्डकी प्रदेशमा चलेको लोकभाका रेकर्ड गरेर दिए।

फिल्मका संगीतकार थिए, भारतमा बसेर संगीत गर्दै आएका मनोहरि सिंह। चेतनले भने, ‘मनोहरिलाई यो ट्युन सुनाइदिनु, उसले गर्नुपर्ने सुधार आफैं गर्छ।’

गीत बनेर आयो। चेतनले सुने।

‘सुरुमा त मेरो मन खिन्न भयो, गीतको ट्युन सुनेपछि। गीत शुद्ध लोक धुनमा थिएन,’ उनले भने, ‘पछि सुन्दै जाँदा मन पर्यो।’

उनले ‘ठीक छ’ भनेर गीतमा आफ्नो मोहर लगाइदिए। 

गीतमा नेपाली मूलकी भारतीय गायिका पूर्णिमा र समूहको स्वर छ। गीतमा सुभद्रा अधिकारी, गौरी मल्ल तथा वसुन्धरा भुषालले नाचेका छन्।

गीतको रचनागर्भ सम्झिरहेका चेतनले पछिल्लो समय यसलाई विवादमा तान्ने प्रयास भइरहेकोमा असन्तुष्टि व्यक्त गरे। ‘मनोहरि जिउँदो छदाँसम्म गीतको बारेमा मैले केही विवाद सुनिन। प्रकाश थापा छउन्जेल पनि आएन। अब उनीहरू छैनन्, अहिले आएर विवाद गर्न थालिएको छ। गीतको सिर्जनालाई शम्भुजीतले मेरो भन्न थालेका छन्,’ उनले भने।

‘कन्यादान’ को संगीतकारमा मनोहरि सिंहको नाम छ। संगीतकारको सहायकमा रनजित गजमेरको नाम फिल्मको क्रेडिट लाइनमा आउँछ। फिल्ममा ‘केमियो’ गरेका शम्भुजितको क्रेडिटलाइनमा संगीतकार भनेर कतै नाम छैन। यस्तोमा शम्भुजितले गीत आफ्नो भनेर गरेको दाबीलाई चेतन मान्न तयार छैनन्।

‘एकदिन म यहाँ बाहिर चिसो हावा खाएर बसिरहेको थिएँ। शम्भुजित आए। उनले जापानबाट एक जना आउनुभएको छ, यो गीत मैले बनाएर गाउन लाइदिए हुँदैन भने। मैले बाबुछोराले नै मकहाँ आएर यो गीत लिएर यसरी गएका हुन्, तिमीले कहाँ मिल्छ भनेँ,’ कार्कीले भने।

जवाफमा शम्भुजितले ‘हैन यो त मैले ट्युन गरेर दिएको हो, यो मेरो गीत हो, फिल्ममा पो मनोहरिको नाम छ त’ भने।

चेतनले जवाफ फर्काए, ‘तिमीले यो कुरा मनोहरि छँदा किन भनेनौ? प्रकाश थापा जिउँदो छँदा किन भनेनौ? अहिले आएर किन दाबी गरेको?’

कतिसम्म भने, मनोहरि बितेपछि नेपाली संगीतमा उनको योगदानको कदर गर्दै सामुराई होटलमा प्रकाश सायमी लगायत मिलेर एक कार्यक्रम गर्दै श्रद्धाञ्जलि दिइएको थियो। 

‘त्यो बेलासम्म हामीले यसका बारेमा कुनै विवाद सुनेनौं। अहिले त्यो विवादको विषय बनेको छ। म त्यो अनावश्यक हो भन्ठान्छु। यदि प्रकाश थापा, मनोहरी सिंह जिउँदो भएको अवस्था र फिल्मको टाइटलमा मनोहरि एवम् शम्भुजित आएको भए हामीलाई कुनै आपत्ति थिएन,’ उनले भने।

सेताे पाटी डट कमबाट साभार